Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim VII Zamiejscowy Wydział Karny w Hajnówce postanowieniem z dnia 28 marca 2022 r., sygn. akt VII Kp 203/21, stwierdził niezasadność, nielegalność i nieprawidłowość zatrzymania przez Straż Graniczną 29 sierpnia 2021 r. trzech afgańskich migrantów, Hamidullaha, Naqibullaha i Ahmada, którzy przekroczyli granicę z między Białorusią a Polską w Puszczy Białowieskiej cudzoziemców. Po zatrzymaniu Afgańczycy zostali „zawróceni do linii granicy”, czyli dokonano ich „push backu”. To pierwsze orzeczenie polskiego sądu wskazujące na to, że wywózki na polsko-białoruskiej granicy są niehumanitarne, niezgodne z prawem i opierają się na nielegalnym rozporządzeniu – wydanym z przekroczeniem ustawowego upoważnienia.
Zażalenie na zatrzymanie Afgańczyków złożył ich pełnomocnik, adw. Małgorzata Jaźwińska ze Stowarzyszenia Interwencji Prawnej. Sąd podzielił argumenty zażalenia i uznał, że „przewiezienie pod eskortą cudzoziemców do Placówki SG w Narewce, następnie zamknięcie ich w pomieszczeniach dla osób zatrzymanych na kilka godzin, pilnowanie ich, brak możliwości swobodnego dysponowania swoją osobą w tym opuszczenia placówki – czynności te odpowiadają zatrzymaniu. W żadnej mierze nie można nazwać postępowania funkcjonariuszy Straży Granicznej jako »czasowego ograniczenia swobody przemieszczania się«. W tym zakresie nie przekonują fakty, jakoby funkcjonariusze za cel mieli nakarmić i umożliwić odpoczynek obywatelom Afganistanu. Faktycznie zatrzymanie na celu miało wywiezienie cudzoziemców na granicę polsko-białoruską w nocy – poza zasięgiem wzroku osób postronnych czy kamer dziennikarzy. Pomijając już fakt, że wywiezienie grupy osób w środku nocy, w głąb ścisłego rezerwatu przyrody, bez odpowiedniego ekwipunku było wysoce niehumanitarne, to także niezgodne z prawem. W tak ukształtowanych realiach stanu faktycznego zatrzymanie było niezasadne. (…) Działań funkcjonariuszy Straży Granicznej nie legitymizuje rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 sierpnia 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie czasowego zawieszenia lub ograniczenia ruchu granicznego na określonych przejściach granicznych (Dz.U. z 2021 r., poz. 1536). (…) Rozporządzenie MSWiA zostało wydane z przekroczeniem ustawowego upoważnienia i jako takie nie powinno być stosowane. Podstawą wydania rozporządzenia MSWiA jest art. 16 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej, zgodnie z którym »Minister właściwy do spraw wewnętrznych w drodze rozporządzenia, może zarządzić czasowe zawieszenie lub ograniczenie ruchu na określonych przejściach granicznych, uwzględniając konieczność zapewnienia bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwa publicznego albo ochronę przed zagrożeniem życia lub zdrowia ludzi, a także zapobieganie szerzeniu się epidemii chorób zwierząt«. Minister właściwy do spraw wewnętrznych w drodze rozporządzenia mógł tym samym wyłącznie ograniczyć bądź zawiesić ruch na przejściach granicznych. Nie był natomiast uprawniony do regulowania sytuacji osób, które przekroczyły granice poza zasięgiem terytorialnym przejścia granicznego, tak jak to miało miejsce w przedmiotowej sprawie. (…) Kolejno wskazać należy, że brak jest także przesłanek do stwierdzenia, że zatrzymanie zostało przeprowadzone prawidłowo. W sprawie bowiem brak jest jakiejkolwiek dokumentacji, w tym protokołu zatrzymania, skarżący nie zostali pouczeni o swoich prawach, nie zostali poinformowani o przyczynie zatrzymania, o prawie do bezpłatnej pomocy tłumacza, nie został też zawiadomiony prokurator o zatrzymaniu, nie został umożliwiony kontakt z pełnomocnikiem (…), który zgłosił się ze stosownym pełnomocnictwem do Placówki Straży Granicznej w Narewce w dniu 29 sierpnia 2021 r., jednakże z niewiadomych przyczyn nie został do nich dopuszczony. Wskazać należy, iż okoliczność, że nie sporządzono protokołu zatrzymania nie oznacza, że czynności nie było. O tym czy do zatrzymania doszło decydują okoliczności faktyczne, a nie fakt sporządzenia lub nie protokołu zatrzymania. W tym zakresie naruszone zostały przepisy art. 244 § 2, § 3 i § 4 kpk. W tym stanie rzeczy uznać należało, że zatrzymanie było niezasadne, nielegalne i nieprawidłowe w świetle obowiązujących przepisów prawa”.
Postanowienie zapadło na tle stanu prawnego obowiązującego przed dniem 26 listopada 2021 r., gdy podstawą do „push backów” było rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 20 sierpnia 2021 r. (Dz.U. z 2021 r., poz. 1536), a zatem jeszcze przed wejściem w życie tzw. „ustawy wywózkowej” (ustawa z dnia 14 października 2021 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw; Dz.U. z 2021 r., poz. 1918), jednak również w odniesieniu do tej ustawy podnosi się w piśmiennictwie, że jest ona sprzeczna z przepisami Konwencji dotyczącej statusu uchodźców, sporządzonej w Genewie dnia 28 lipca 1951 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 119, poz. 515), Protokołu nr 4 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonego w Strasburgu dnia 16 września 1963 r. (Dz.U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175), Karty Praw Podstawowych UE (Dz.U. z 2009 r. Nr 203, poz. 1569), Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie wspólnych norm i procedur stosowanych przez państwa członkowskie w odniesieniu do powrotów nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich (Dz. Urz. UE z 2008 r. Seria L, Nr 348, s. 98) i Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wspólnych procedur udzielania i cofania ochrony międzynarodowej (Dz. Urz. UE z 2013 r. Seria L, Nr 180, s. 60) (por. Grażyna Baranowska, Legalność i dopuszczalność procedury push-back (wywózek) i ocena prób ich legalizowania w Polsce, [w:] Witold Klaus (red.), Poza prawem. Prawna ocena działań Państwa Polskiego w reakcji na kryzys humanitarny na granicy polsko-białoruskiej, Warszawa 2022; Tomasz Sroka, Zatrzymanie (pozbawienie wolności) cudzoziemców przez Straż Graniczną, [w:] Włodzimierz Wróbel (red.), Prawo na granicy. Prawne aspekty kryzysu migracyjnego w Polsce, Kraków 2022; Jacek Białas, Uwagi Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka do projektu ustawy o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 1507), Warszawa 2021), co pozwala przypuszczać, że również w przyszłości zapadać będą orzeczenia podobne w treści do omawianego postanowienia bielskiego Sądu Rejonowego.
Relacje prasowe dotyczące postanowienia Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim:
– Mateusz Adamski, Sąd w Hajnówce: wypychanie migrantów za granicę było nielegalne, „Rzeczpospolita”, 29 marca 2022:
– Joanna Klimowicz, Sąd: Push-back nielegalny. Pierwszy wyrok w sprawie wywózek migrantów na granicę z Białorusią, „Gazeta Wyborcza Białystok”, 29 marca 2022:
– Joanna Klimowicz, Prawo i miłosierdzie na pograniczu: push-backi nielegalne, a chora kurdyjska dziewczynka wyrzucona z Polski po raz trzeci, „Gazeta Wyborcza Białystok”, 31 marca 2022:
– Kamila Cieślik, Push-backi nielegalne. Zapadł pierwszy wyrok w sprawie „wypychania” migrantów, Gazeta.pl, 29 marca 2022:
– Pushback nielegalny. Sąd wydał wyrok w sprawie wypychania migrantów za granicę, Onet.pl, 29 marca 2022:
Całość postanowienia dostępna poniżej:
Jedna odpowiedź
Możliwość komentowania została wyłączona.